Ελληνική Πρωτοχρονιά: Ήθη - έθιμα και παραδόσεις

Με τη λέξη Πρωτοχρονιά ή αρχιχρονιά, ή πρώτη του έτους ή αρχιμηνιά, χαρακτηρίζεται η πρώτη ημέρα του οποιουδήποτε ακολουθούμενου ημερολογιακού έτους. Στις περισσότερες χώρες η ημέρα της Πρωτοχρονιάς έχει καθιερωθεί ως επίσημη αργία (εργασίας) και γιορτάζεται μαζικά.

Κατά το Γρηγοριανό ημερολόγιο που ακολουθεί ο δυτικός κόσμος στη σύγχρονη εποχή, Πρωτοχρονιά είναι η 1η Ιανουαρίου. Δε συμβαίνει όμως το ίδιο με όλες τις χώρες. Υπάρχουν διαφορετικά έθιμα σε όλο τον κόσμο.

Επίσης, ο χριστιανικός κόσμος θεωρεί σαν πρώτη ημέρα του χρόνου την πρώτη Ιανουαρίου επειδή αυτή ήταν όπως λέγεται η ημέρα της περιτομής του Ιησού. Ο Γ.Ζ. Κωνσταντινίδης γράφει στο λεξικά του της Αγίας Γραφής: «Παρά της Ορθοδόξου Εκκλησίας η περιτομή του Ιησού Χριστού εορτάζεται μετά οκτώ ημέρας από τα Χριστούγεννα, ήτοι την 1ην Ιανουαρίου».

Στο Λουκά διαβάζουμε επίσης: «Όταν συμπληρώθηκαν οκτώ μέρες, έκαναν στο παιδί περιτομή και του έδωσαν το όνομα Ιησούς». Γνωστά σε κάποιους από μας ίσως είναι και κάποια θρακομακεδονικά κάλαντα που ξεκινούν ως εξής: «Πρωτοχρονιά του χρόνου αρχή η του Χριστού περιτομή και η μνήμη του Αγίου του Μεγάλου Βασιλείου».

Η Ελληνική Πρωτοχρονιά

Στην Ελλάδα η Πρωτοχρονιά είναι μεγάλη και μία από τις σημαντικές γιορτές για τους Έλληνες και αρχίζει με τα Πρωτοχρονιάτικα Κάλαντα (Αγίου Βασιλείου) - (Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά κι αρχή καλός μας χρόνος…) που ψάλλονται από παιδιά (31 Δεκεμβρίου) από νωρίς το πρωί μέχρι το μεσημέρι.

Τα παιδιά ρωτούν συνήθως «Να τα πούμε;» και περιμένουν την απάντηση «Να τα πείτε» τελειώνοντας με την Ευχή (Και του Χρόνου. Χρόνια Πολλά.) Με τον/την νοικοκύρης/υρά του σπιτιού να τα ανταμοίβει με χρήματα.

Την Παραμονή πρωτοχρονιά αλλά και ανήμερα μαζεύονται όλοι οι συγγενείς μαζί στο σπίτι σε οικογενειακή συγκέντρωση ανταλλάζουν δώρα και τρώνε γύρο από το οικογενειακό τραπέζι όλοι μαζί. Το βράδυ παραμονή της Πρωτοχρονιάς μετά την αλλαγή του χρόνου, και το κόψιμο της Βασιλόπιτας.

Tην ώρα που έχουν ξαπλώσει τα παιδιά στα κρεβάτια τους οι γονείς κάτω από το χριστουγεννιάτικο δέντρο αφήνουν τα δώρα για να τα βρουν την επόμενη μέρα το πρωί με τη σκέψη των παιδιών ότι τα δώρα τα έχει φέρει ο Άγιος Βασίλης.

Εξέχουσα θέση την πρωτοχρονιά στην Ελλάδα στο γιορτινό τραπέζι όπως και τα χριστούγεννα κατέχει το χοιρινό.

Με τον ερχομό του νέου έτους γιορτάζουν: Ο Βασίλειος, η Βασιλεία, ο Βασιλικός, η Βασιλική κ.α.

Την Πρωτοχρονιάς στην Ελλάδα Παραδοσιακά εξέχουσα θέση στο γιορτινό τραπέζι κατέχει το χοιρινό. Η κατανάλωση του χοιρινού την Πρωτοχρονιά στην Ελλάδα είναι έθιμο το οποίο έχει τις ρίζες του στην αρχαιότητα. Το χοιρινό συμπληρώνει το πατροπαράδοτο Πρωτοχρονιάτικο τραπέζι.

Το Σπάσιμο του Ροδιού: Το πρωί της Πρωτοχρονιάς, η οικογένεια πηγαίνει στην εκκλησία για τη Θεία Λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου και ο νοικοκύρης κουβαλά μαζί του ένα ρόδι για να το «λειτουργήσει». Κατά την επιστροφή στο σπίτι, ο νοικοκύρης πρέπει να χτυπήσει το κουδούνι της εξώπορτας -δεν κάνει να ανοίξει ο ίδιος με το κλειδί του- και έτσι να είναι ο πρώτος που θα μπει στο σπίτι για να κάνει το καλό ποδαρικό, με το ρόδι στο χέρι.

Μπαίνοντας μέσα, με το δεξί, σπάει το ρόδι πίσω από την εξώπορτα, το ρίχνει δηλαδή κάτω με δύναμη για να σπάσει και να πεταχτούν οι ρώγες του παντού και ταυτόχρονα λέει: «με υγεία, ευτυχία και χαρά το νέο έτος κι όσες ρώγες έχει το ρόδι, τόσες λίρες να έχει η τσέπη μας όλη τη χρονιά». Τα παιδιά μαζεμένα γύρω-γύρω κοιτάζουν οι ρώγες αν είναι τραγανές και κατακόκκινες.

Όσο γερές κι όμορφες είναι οι ρώγες, τόσο χαρούμενες κι ευλογημένες θα είναι οι μέρες που φέρνει μαζί του ο νέος χρόνος.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:

26 Δεκεμβρίου: Η Φυγή του Ιησού Χριστού στην Αίγυπτο

Τα Μελομακάρονα και η... μακάβρια ιστορία τους

Κρήτη: Το χριστόψωμο, η πηχτή και οι "αέρηδες" - Έθιμα των Χριστουγέννων